Diyabet, vücudun insülin hormonu üretiminde yetersizlik veya insüline karşı direnç geliştirmesi sonucu kan şekerinin kontrol edilemediği bir metabolik bozukluktur. Genetik yatkınlık, yaşam tarzı tercihleri, obezite ve çevresel faktörler hastalığın gelişiminde önemli rol oynar.
Tip 1 Diyabet
- Ani ve hızlı bir şekilde ortaya çıkar.
- Genellikle 30 yaş altındaki bireylerde görülür.
- Çocuklar ve gençler arasında yaygındır.
- Vücut yeterli insülin üretemez ya da hiç üretemez, bu da kan şekerinin yüksek kalmasına neden olur.
- Tedavi için bireylerin ömür boyu insülin kullanması gereklidir.
Belirtileri:
- Aşırı susama ve sürekli su içme ihtiyacı
- Aşırı acıkma
- Ani kilo kaybı
- Sık idrara çıkma
- Sürekli yorgunluk hissi
Tip 2 Diyabet
Tip 2 diyabet, genellikle yaşam tarzı faktörleriyle ilişkilendirilir ve daha yavaş gelişir.
Risk Faktörleri:
- Ailede diyabet öyküsü bulunması
- 25’in üzerinde bir vücut kitle indeksi (VKİ)
- Gebelikte 4 kg’dan ağır bebek doğurmuş olmak
- Stresli bir yaşam tarzı
- Hormon dengesizlikleri (örneğin, hipertiroidi)
Belirtileri:
- Sürekli yorgunluk
- Sık enfeksiyon gelişimi
- Yaraların yavaş iyileşmesi
- Ellerde ve ayaklarda karıncalanma veya uyuşma
- Ağız kuruluğu ve aşırı su içme ihtiyacı
Gestasyonel Diyabet
Gebelik sırasında ortaya çıkan ve doğumdan sonra genellikle düzelen gestasyonel diyabet, ilerleyen yıllarda Tip 2 diyabete dönüşme riski taşır. Hamilelikte aşırı kilo artışı, bu durumun gelişme ihtimalini artırır.
Diyabetin Tanısı
- Açlık kan şekeri ölçümü: Değer 126 mg/dl’nin üzerindeyse diyabet teşhisi konulabilir.
- Oral glukoz tolerans testi (OGTT): Ara değerler için kullanılır.
- İdrarda şeker ve keton testi ile diyabetin komplikasyonları değerlendirilir.
Diyetisyenlerin Diyabetteki Rolü
Diyetisyenler, diyabet yönetiminde önemli bir rol oynar. Kişiye özel beslenme programları oluşturarak kan şekerinin kontrol altında tutulmasına yardımcı olurlar. Ayrıca bireylerin dengeli beslenme alışkanlıkları kazanmasına destek verirler.
Dikkat Edilmesi Gerekenler:
- Dengeli beslenme ile hipoglisemi ve hiperglisemi risklerini azaltmak
- Lif içeriği yüksek besinleri tercih etmek
- Basit şekerlerden kaçınmak
- Düzenli egzersizi yaşam tarzına dahil etmek
Diyabetli bireyler, yaşam kalitelerini artırmak için hem beslenmelerine dikkat etmeli hem de düzenli sağlık kontrolleri yaptırmalıdır.