Merkez üssü Kahramanmaraş olan ve 11 ili etkileyen depremlerin ardından, kuşların depremi birkaç saniye ya da birkaç dakika önce hissedip garip davranışlar sergilediği yönündeki iddialar ve bilimsel araştırmalardaki benzer neticeye varma durumlarının ardından hobi kuşlarına ilgi arttı.
Depremin ardından kuş satışı yapan 'pet shop'ları ziyaret eden birçok vatandaş, depremi önceden hissettiklerini belirterek muhabbet kuşu satın aldı.
Talep ve önemleri arttı
Deprem sonrasında muhabbet kuşu satışlarında artış yaşandıklarını söyleyen pet shop işletmecisi Ahmet Serkan Topçu, “Kuşlar eskiden beri sevilen hayvanlardır. Ama bu deprem felaketinden sonra tabi tüm hayvanların depremi daha önceden hissettikleri için biraz daha talep ve önemleri arttı. Gelen müşteriler, yaşanan deprem felaketinden sonra kuş almak istediklerini söylüyorlar. Kuşların değerini depremlerden sonra daha iyi anlamış olduk. Hayvanlar hisli, 'kuş' deyip geçmemek lazım.” dedi.
Hayvanların güçlü depremleri insanlardan önce algılayabildiği fikri eski çağlardan beri var olan bir teori ve bunu destekleyen bilimsel araştırmalar da bulunuyor. Bilim insanları, tıpkı sismolojik makinelerin insan vücudunun algılayamadığı sarsıntıları algılayabilmesi gibi, hayvanların da daha güçlü deprem dalgaları gelmeden saniyeler önce yeryüzünden geçen küçük ön şokları algılayabilecek donanıma sahip olduklarını söylüyor. Hatta bazı araştırmacılar, hayvanların bu sarsıntıları öncü sarsıntılardan önce hissedebileceklerini söylüyor.
ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu'na (USGS) göre, bir depremden önceki saniyelerdeki anormal hayvan davranışları, iki tür sismik dalga arasındaki farkla açıklanıyor. Birincil dalgalar ya da P dalgaları bir depremden ilk yayılan ve merkez üssünden saniyede birkaç kilometre hızla ilerleyen dalgalara deniliyor. USGS, bunların hayvanlar için daha fark edilebilir olduğunu söylüyor. P dalgalarını, zemini yuvarlanma hareketiyle sarsan daha güçlü ikincil veya S dalgaları takip ediyor.
Konuya ilişkin USGS kılavuzunda "Çok az insan deprem kaynağından en hızlı ilerleyen ve daha büyük S dalgasından önce gelen daha küçük P dalgasını fark eder. Ancak daha keskin duyulara sahip birçok hayvan, S dalgası gelmeden saniyeler önce P dalgasını hissedebilir." deniliyor.
Almanya’da yer alan Max Planck Hayvan Davranışları Enstitüsü'nde bu konuda bir araştırmaya öncülük eden Martin Wikelski'nin 2020'de yayınlanan bir çalışmasında ise o ve meslektaşları, hayvanların deprem olup olmayacağını önceden tespit edebilmelerini anlayabilmek için bir çiftlikteki ineklere, köpeklere ve koyunlara elektronik etiketler taktı. Aylar boyunca izlenen hayvanların, yakınlarda tespit edilen sekiz büyük depremin yedisinden önce, 45 dakikadan fazla bir süre boyunca alışılmadık derecede hareketli oldukları görüldü.
Diğer taraftan 2016 yılında, ABD'nin Oklahoma eyaletini vuran depremden 15 dakika önce, kuşlar o kadar büyük sayılarda uçuşa geçti ki, radar teknolojisiyle binlercesi havada gözlemlenebilir hale geldi.
Romalı yazar Aelian ise M.Ö. 373 bir deprem Antik Yunan şehri Helike'yi yerle bir etmeden önce yılanların, farelerin ve böceklerin kenti terk ettiğini yazdı.